देवाळा खुर्द येथे शौचालयांचा गोडाऊनसाठी वापर: स्वच्छ भारत मिशनचा उद्देश फसला..

देवाळा खुर्द येथे शौचालयांचा गोडाऊनसाठी वापर: स्वच्छ भारत मिशनचा उद्देश फसला..

पोभुर्णा (प्रतिनिधी) — चंद्रपूर जिल्ह्यातील देवाळा खुर्द (तालुका पोंभुर्णा) या सुमारे पाच हजार लोकसंख्येच्या गावात सन २०२२-२३ मध्ये केंद्र सरकारच्या स्वच्छ भारत मिशन (ग्रामीण) अंतर्गत सार्वजनिक शौचालयांची उभारणी करण्यात आली. मात्र, सदर शौचालय सध्या मूळ उद्देश बाजूला ठेवून सिमेंट आणि बांधकाम साहित्य साठवण्यासाठी गोडाऊनप्रमाणे वापरले जात आहे, ही बाब गंभीर चिंता निर्माण करणारी आहे.

ग्रामस्थांच्या मते, या शौचालयांचा वापर आरोग्यसुविधा म्हणून न होता इतर व्यावसायिक हेतूंकरिता केला जात असल्यामुळे शासनाच्या निधीचा थेट अपव्यय होत आहे. यामुळे ‘स्वच्छ भारत’ योजनेचा उद्देशच कुचकामी ठरत असल्याची भावना नागरिकांमध्ये आहे.

स्वच्छ भारत मिशनचा हेतू काय?

२०१४ मध्ये सुरू झालेल्या स्वच्छ भारत अभियानाचा उद्देश ग्रामीण व शहरी भागात उघड्यावर शौच करण्यास प्रतिबंध घालणे आणि आरोग्यदृष्ट्या सुरक्षित व स्वच्छता-सक्षम वातावरण निर्माण करणे हा होता. या योजनेतून देशभर लाखो शौचालयांची निर्मिती करण्यात आली, परंतु अनेक ठिकाणी उपयोग न होणारी, दुर्लक्षित किंवा चुकीच्या वापरात असलेली ही शौचालये दिसून येत आहेत.

देवाळा खुर्दमधील स्थिती आणि प्रशासनाची भूमिका

स्थानिक ग्रामपंचायतीकडे शौचालयांच्या देखभाल-दुरुस्तीसह वापरावर देखरेख करण्याची जबाबदारी आहे. मात्र, देवाळा खुर्दमधील या घटनेतून प्रशासनाची ढिलाई आणि स्वच्छतेविषयी असलेली उदासीनता प्रकर्षाने दिसून येते.

आरोग्यावर परिणाम

या प्रकारामुळे केवळ शासकीय निधीचा अपव्यय होत नाही, तर स्थानिक जनतेच्या आरोग्यावरही विपरीत परिणाम होतो. सार्वजनिक स्वच्छतेच्या अभावामुळे पाण्याद्वारे पसरणारे आजार, कुपोषण, आणि महिलांच्या सुरक्षिततेवर धोका निर्माण होतो, असे आरोग्य विषयक अभ्यासातून स्पष्ट झाले आहे.

कारवाईची गरज

अशा प्रकारच्या घटना उजेडात येत असताना ग्रामपंचायत, जिल्हा प्रशासन आणि संबंधित स्वच्छता निरीक्षकांनी तत्काळ चौकशी करून कारवाई करणे आवश्यक आहे. तसेच नागरिकांनीही सजग राहून सार्वजनिक मालमत्तेचा उपयोग मूळ उद्देशानुसार होतो की नाही यावर लक्ष ठेवणे गरजेचे आहे.